Κορωνοϊός: Γιατί είναι σημαντικό να επενδύσουμε στην ποιοτική επικοινωνία με τα παιδιά μας στη διάρκεια της κρίσης
Της Δρ. Αντωνίας Τορρένς
Είμαι εκπαιδευτική ψυχολόγος και εργάζομαι στον χώρο της κοινωνικής πρόνοιας περισσότερα από 28 χρόνια, προσφέροντας υπηρεσίες υποστήριξης σε οικογένειες και ευάλωτες ομάδες ανθρώπων.
Αυτή είναι η πρώτη φορά στη ζωή μου που αγωνίζομαι να βρω κάποιες απαντήσεις προκειμένου να αντιμετωπίσω τις πρωτόγνωρες συνθήκες τις οποίες όλοι βιώνουμε λόγω της εξάπλωσης της πανδημίας του κορωνοϊού. Είναι η πρώτη φορά που η ανθρώπινη συμπεριφορά επηρεάζεται τόσο βαθιά, προκαλώντας ένα διάχυτο αίσθημα άγχους, απομόνωσης και αβεβαιότητας.
Η ανάγκη για σύνδεση, ανθρώπινη επαφή – ψυχική και σωματική – με την οικογένεια, τους οικείους μας αλλά και με άλλους ανθρώπους είναι έμφυτη, ζωτική για κάθε άνθρωπο, από τη στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι τη στιγμή που πεθαίνουμε. Οι αιφνίδιες αλλαγές που έχει επιβάλει στις ζωές μας ο κορωνοϊός απαιτούν την προσωρινή απομόνωσή μας και αποχή από κάθε κοινωνική επαφή. Σε κάποιες τραγικές περιπτώσεις, μάλιστα, άνθρωποι αφήνουν την τελευταία τους πνοή στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου, μόνοι τους, μακριά από συγγενείς και φίλους.
Η μοναξιά είναι έντονη όταν οι άνθρωποι διακόπτουν τις κοινωνικές επαφές, που τόσο πολύ έχουν ανάγκη. Ως αποτέλεσμα, αναγκάζονται να προσαρμόσουν και να αλλάξουν την επικοινωνιακή τους συμπεριφορά προκειμένου να μην κλονιστεί η πνευματική και ψυχολογική τους υγεία.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι νέες τεχνολογίες βοηθούν σε αυτό το κομμάτι, καθώς ανοίγουν νέους διαύλους επικοινωνίας σε μια περίοδο που η δια ζώσης επαφή είναι αδύνατη. Ωστόσο, δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι τη δυνατότητα και τις γνώσεις για μια τέτοιου είδους επικοινωνία, και αυτοί είναι που χρειάζονται μεγαλύτερη προσοχή και βοήθεια τη δεδομένη στιγμή.
Σε αυτή την πρωτόγνωρη και ιδιαίτερα σκληρή κατάσταση που βιώνουμε, πιστεύω πως είναι δύσκολο πρωτίστως για εμάς ως ενήλικες, να προσαρμοστούμε και να αντιδράσουμε στη νέα αυτή πραγματικότητα και δευτερευόντως να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να καταλάβουν τι συμβαίνει για να μπορέσουν κι αυτά να το διαχειριστούν πνευματικά και ψυχολογικά. Γι’ αυτό τον λόγο είναι πολύ σημαντικό να ενισχύσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα ως ενήλικες και ως γονείς, έτσι ώστε να διατηρήσουμε ή να δημιουργήσουμε μια συνοχή στην οικογένειά μας. Αυτή η οικογενειακή συνοχή, παράλληλα με το αξιακό σύστημα που κάθε οικογένεια διαθέτει, μας βοηθούν συνήθως να ξεπερνάμε μεγάλες δυσκολίες.
Με γεμίζουν θλίψη τα πρόσφατα στοιχεία που δείχνουν ότι η ενδοοικογενειακή βία έχει αυξηθεί τον τελευταίο καιρό λόγω της υποχρεωτικής παραμονής στο σπίτι όλων των μελών της οικογένειας. Τα νούμερα είναι ιδιαίτερα λυπηρά και ανησυχητικά. Μάλιστα, σε ορισμένες χώρες το φαινόμενο είναι τόσο έντονο που χρειάστηκε η παρέμβαση της αστυνομίας και η λήψη δραστικών μέτρων.
Οι οικογένειες - θεμέλιοι λίθοι της κοινωνίας - καλούνται πλέον να ανακαλύψουν νέα κανάλια επικοινωνίας, καθώς ακόμα και μετά το τέλος της κρίσης, οι ψυχές των ανθρώπων θα έχουν σημαδευτεί, φοβούμενοι ότι ίσως μια τέτοια κατάσταση επαναληφθεί στο μέλλον.
Ορμώμενη από την επιθυμία μου να ανακαλύψω κάποια θετικά στοιχεία στην κατάσταση αυτή που βιώνουμε, θα ήθελα να παροτρύνω όλους μας να σκεφτούμε τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε για τα παιδιά και τις οικογένειές μας αυτή την περίοδο. Ας σκεφτούμε ιδέες που μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμες σε όλους μας.
Πρώτα απ’ όλα, είναι πολύ σημαντικό να προσπαθούμε ως γονείς να ακούμε τα παιδιά μας με κατανόηση και να επικοινωνούμε μαζί τους με ειλικρίνεια και σεβασμό. Το να είναι κανείς γονιός δεν συνεπάγεται απαραίτητα ότι μπορεί να επικαλείται την «αυθεντία» σε ό,τι λέει και ό,τι κάνει. Τα λάθη είναι φυσιολογικά και δεν μπορούν να αποφευχθούν στη σχέση γονέα – παιδιού. Παρ’ όλα αυτά, η διατήρηση της σχέσης αυτής είναι ευθύνη και υποχρέωση του γονέα. Το παιδί θα ακολουθήσει το παράδειγμά του, θα «ανοιχθεί» και θα νιώσει ελεύθερο να συμμετάσχει σε μια ώριμη σχέση στην οποία το κάθε μέλος αισθάνεται ότι προσφέρει αλλά και παίρνει από την σχέση που δημιουργείται, με έναν αμοιβαίο τρόπο (Thomas Gordon, 1970).
Μιλήστε στα παιδιά σας χωρίς να υπερεκτιμάτε ή να υποβαθμίζετε καταστάσεις. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ανάλογα και με την ηλικία των παιδιών σας, προσπαθήστε να τους εξηγήσετε τι είναι ο Covid19 και τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι επιστήμονες να βρουν τη θεραπεία του και να βοηθήσουν τους ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο. Δώστε τους ελπίδα, διότι είναι παιδιά και έχουν το δικαίωμα να μεγαλώνουν χωρίς απόγνωση και φόβο. Μην τους λέτε ψέματα. Αφήστε τα να βιώσουν όλα τα συναισθήματά τους, γιατί η ζωή εκτός από χαρά συμπεριλαμβάνει και πόνο. Αν προσπαθούμε διαρκώς να αντικαταστήσουμε τον πόνο αυτό με κάτι ευχάριστο, τότε τα παιδιά μας ίσως δεν μπορέσουν ποτέ να τον αποδεχτούν και να τον ξεπεράσουν. «Δεν μπορούμε να “αυξομειώνουμε την ένταση” των συναισθημάτων όπως κάνουμε με τη μουσική. Έχουν μόνο έναν διακόπτη. Αυτόν της έντασης. Δεν μπορούμε να μειώσουμε τη θλίψη και τον πόνο και να αυξήσουμε τη χαρά και την ευτυχία. Όταν χαμηλώνεις το ένα, τα χαμηλώνεις όλα.» (Philippa Pery, 2019)
Προτού τα παιδιά εκτεθούν στην κουλτούρα της απόλαυσης των υλικών αγαθών, γνωρίζουν πολύ καλά τι τα ικανοποιεί και τι τα ανακουφίζει πιο πολύ. Κι αυτό είναι η σύνδεση και η επαφή με τους ανθρώπους που τα μεγαλώνουν και που τα «καταλαβαίνουν πραγματικά». Το συναίσθημα αυτό βοηθάει τα παιδιά να βρουν ένα νόημα και μια λογική στο περιβάλλον τους και να αισθανθούν ότι ανήκουν κάπου.
Γι’ αυτό τον λόγο, μην αφήσετε αυτή την ευκαιρία να πάει χαμένη. Όλοι μας θα χρειαστεί να μείνουμε στο σπίτι με τα παιδιά μας πολλές ώρες και μέρες, ίσως για μια αρκετά μεγάλη χρονική περίοδο. Εκμεταλλευτείτε αυτή την ευκαιρία και βρείτε κοινές ασχολίες και δραστηριότητες για να περάσετε ποιοτικά τον χρόνο μαζί τους.
Διαβάστε βιβλία και παραμύθια, ασχοληθείτε με χειροτεχνία και άλλες κατασκευές, μεταμφιεστείτε και υποδυθείτε φανταστικούς χαρακτήρες, παίξτε το κυνήγι του χαμένου θησαυρού, φτιάξτε παζλ, δείτε μια ταινία ή φτιάξτε παρέα ποπ- κορν και άλλες λιχουδιές. Χαζέψτε μαζί τους παλιές οικογενειακές φωτογραφίες και βίντεο, μιλήστε τους για τους παππούδες τους και τις θετικές τους πλευρές. Τηλεφωνήστε τους για να δείτε αν είναι καλά και αν χρειάζονται κάτι από την αγορά. Κάντε παρέα μερικές δουλειές του σπιτιού ή γυμναστική. Σκεφθείτε ότι δεν είχαμε ποτέ ξανά την ευκαιρία να περάσουμε τόσο χρόνο με τα παιδιά μας και να κάνουμε πολλά από αυτά τα πράγματα. Παίξτε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι μαζί τους ή ζητήστε τους να σας δείξουν πώς παίζουν online παιχνίδια με τους φίλους τους. Τα μικρότερα παιδιά βοηθήστε τα να οργανώσουν σωστά τα σχολικά τους καθήκοντα και να φτιάξουν το καθημερινό τους πρόγραμμα. Είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να το κάνετε αυτό χωρίς πίεση και εντάσεις. Αυτές είναι μόνο μερικές ιδέες για το πώς μπορείτε να περάσετε ευχάριστα και ποιοτικά τον χρόνο με τα παιδιά σας. Σίγουρα μπορείτε να βρείτε περισσότερες.
Αφήστε τον εαυτό σας ελεύθερο να χαλαρώσει, να γελάσει και να μοιραστεί όμορφες στιγμές με την οικογένεια. Θυμηθείτε λίγο πώς παίζατε εσείς όταν ήσασταν μικροί. Είναι μια θαυμάσια ευκαιρία να παίξετε με τα παιδιά σας, ακόμα κι αν δεν βρίσκονται όλα σε πλήρη τάξη γύρω σας. Δεν πειράζει. Στο κάτω κάτω, αυτό που μετράει περισσότερο είναι η ποιότητα της επικοινωνίας που «χτίζουμε» με τα παιδιά μας και τους ανθρώπους που έχουν σημασία για εμάς.
Πηγές:
- Philippa Pery: The Book You Wish Your Parents Had Read (And Your Children will be glad That You Did) 2019
- Thomas Gordon: Parent Effectiveness Training - PET- (1970)
