Στατιστικές πληροφορίες για τον εκφοβισμό σε Ελλάδα και Ευρώπη
Γράφουν: Ειρήνη Γιανναράκη, Ελένη Τζαβέλα, Άρτεμις Τσίτσικα*
Πόσο συχνό είναι το φαινόμενου του εκφοβισμού μεταξύ παιδιών και εφήβων στην Ελλάδα? Ποιές οι διαφορές και οι ομοιότητες σε σχέση με άλλες Ευρωπαικές χώρες? Ποιά είναι τελικά η έκταση του φαινομένου του bullying;Oι στατιστικές πληροφορίες σχετικά με τον εκφοβισμό και ειδικότερα το σχολικό εκφοβισμό αποτελούν βασικό στοιχείο για τη κατανόηση, τη πρόληψη, την ανίχνευση αλλά και την αντμετώπιση του. Με αυτό το τρόπο αντλούμε πολλαπλές πληροφορίες όπως το ποσοστό των μαθητών που έχουν εκδηλώσει δείγματα συμπεριφοράς εκφοβισμού, πόσο συχνά εκδηλώνεται αυτή η συμπεριφορά, ποιό είναι το ποσοστό των μαθητων που εκτέθηκαν σε συμπεριφορές εκφοβισμού κ.λ.π. Επίσης, οι επιστήμονες μπορούν να συγκρίνουν τη φύση του φαινομένου πριν και μετά από μια παρέμβαση, συνήθως στα σχολεία, με σκοπό την αντιμετώπιση δυσλειτουργικών συμπεριφορών γυρώ από το bullying. Ακόμη να δουν και πόσο αποτελεσματική ήταν, να την εξελίξουν και να την εφαρμόσουν σε περισσότερα σχολεία.
Στην χώρα μας, η πρώτη μεγάλη μελέτη για τον σχολικό εκφοβισμό έγινε το 2000 (Χουντουμάδη και συν, 2000) όπου το 14.7% των μαθητών μεταξύ 8-12 ετών στην περιοχή της Αθήνας έχουν υποστεί εκφοβισμό. Το 6.2% θεωρούν οτι έχουν εκφοβίσει κάποιον μαθητή του σχολείου ενώ το 4.8% φαίνεται να έχει βρεθεί και στη θέση του «θύματος» αλλά και του «δράστη». Ακόμη, σύμφωνα με τη Πανελλήνια έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων μαθητών (2014) σχετικά με το θέμα: «Έφηβοι και Έκφοβισμός» (Κοκκέβη και συν,2015), τονίζεται οτι:
- Το 10,7% των αγοριών εφήβων ανέφεραν εκφοβισμό άλλου μαθητή στο σχολείο τουλάχιστον 2 φορές το μήνα.
- Η ηλικία που παρατηρείται να είναι υψηλότερη η συμμετοχή των εφήβων σε περιστατικά εκφοβισμού είναι τα 13 έτη (9,6%)
- Το 6,4% ανέφεραν ότι έχουν υποστεί ενοχλητικά πειράγματα τουλάχιστον 2 φορές το μήνα
- Τα λεκτικά πειράγματα φαίνεται να είναι η πλέον συχνότερη μορφή εκφοβισμού (7,8%), η χρήση σωματικής βίας με 2,0% ενώ ο εκφοβισμός μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων και ο εκφοβισμός μέσω φωτογραφιών στο διαδίκτυο εντοπίζονται στις τελευταίες θέσεις με 1,1% και 0,7% αντιστοίχως.
Σε άλλες ευρωπαικές χώρες, σύμφωνα με την έρευνα «Οι έφηβοι στην Ελλάδα σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους στις χώρες της έρευνας HBSC» παρατηρείται πως:
- Το 12% των 13χρονων εφήβων έχουν εκφοβιστεί στο σχολικό περιβάλλον.
- Τα υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής σε εκφοβισμό συμμαθητή τους αναφέρουν οι έφηβοι στη Ρουμανία (και στις τρεις ηλικιακές ομάδες), την Εσθονία (οι 11χρονοι) και τη Λετονία (οι 13χρονοι και 15χρονοι).
- Στις τελευταίες αντίθετα θέσεις κατατάσσονται οι 11χρονοι και οι 13χρονοι μαθητές της Σουηδίας και της Ουαλίας, όπως επίσης και οι 15χρονοι της Ισλανδίας και της Ουαλίας.
- Οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά θυμάτων σχολικού εκφοβισμού είναι η Λιθουανία (και στις 3 ηλικιακές ομάδες), η Εσθονία (στους 11χρονους) και το Βέλγιο (Γαλλική κοινότητα) (στις ομάδες των 13χρονων και 15χρονων).
- Tα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται στην Αρμενία (και στις τρεις ηλικιακές ομάδες), τη Σουηδία (στους 11χρονους) και την Ιταλία (στους 13χρονους και 15χρονους).
Πολλοί αναλυτές θεωρούν οτι μια εξήγηση για τα διαφορετικά στοιχεία ανάμεσα στις χώρες οφείλετε στη κουλτούρα, τον πολιτισμό και το σύστημα αξιών που έχει η κάθε χώρα. Ακόμη, σε συνδυασμό με τη συχνότητα που αναπτύσουν και εφαρμόζουν οι χώρες προγράμματα παρέμβασης στο σχολικό εκφοβισμό αλλά και πολιτικές πρόληψης αυτού (Craig και συν, 2009).
Βιβλιογραφία
- Κοκκέβη Ά., Ξανθάκη Μ., Φωτίου Α., Καναβού Ε. Οι έφηβοι στην Ελλάδα σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους στις χώρες της έρευνας HBSC. Σειρά θεματικών τευχών: Έφηβοι, Συμπεριφορές & Υγεία. Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής. Αθήνα, 2012.
- Κοκκέβη Ά, Σταύρου Μ, Καναβού Ε.,Φωτίου Α, Οι έφηβοι στο σχολικό περιβάλλον. Σειρά θεματικών τευχών: Έφηβοι, Συμπεριφορές & Υγεία. Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής. Αθήνα, 2015.
- Χατζή, Χ., Χουντουμάδη, Α., Πατεράκη, Λ., «Άσκηση Βίας από Μαθητές προς Μαθητές στο Χώρο του Δημοτικού Σχολείου», Παιδί και Έφηβος 2:1, Αθήνα, σσ. 97 – 11.
- Craig, W., Harel-Fisch, Y., Fogel-Grinvald, H., Dostaler, S., Hetland, J., Simons-Morton, B., & Pickett, W. (2009). A cross-national profile of bullying and victimization among adolescents in 40 countries. International Journal of Public Health, 54(2), 216-224.
Περισσότερα στις ιστοσελίδες :
www.youth-health.gr & www.youth-life.gr
Ειρήνη Γιανναράκη
Κοινωνιολόγος
Επιστ. Συνεργάτις Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.)
Β΄Παιδιατρική Κλινική Παν/μίου Αθηνών
Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού»
Ελένη Τζαβέλα
Αναπτυξιακή ψυχολόγος
Επιστ. Συνεργάτις Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.)
Β΄Παιδιατρική Κλινική Παν/μίου Αθηνών
Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού»
Άρτεμις Τσίτσικα
Επικ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής
Επιστ. Υπεύθυνος Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.)
Β΄Παιδιατρική Κλινική Παν/μίου Αθηνών
Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού»
